10 Temmuz 2018 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 3 Nolu Üst Kademe Kamu Yöneticileri İle Kamu Kurum Ve Kuruluşlarında Atama Usüllerine Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, diğer üst düzey makamlarda olduğu gibi Valilik ve Kaymakamlık görevlerine yönelik de çok önemli değişiklikler getirmiştir.
Vali ve Kaymakamların atanma usulü 78 yıllık bir geçmişe dayanmakta olup 1930 tarihinde kabul edilip yürürlüğe giren ve çeşitli dönemlerde bazı maddelerinde ekleme/çıkarmalar yapılan Dahiliye Memurları Kanunu ile düzenlenmiştir. Buna göre ilgili kadrolara atanma şartı üniversitelerin Siyasal Bilgiler, Hukuk, İktisat, İşletme, İktisadi ve İdari Bilimler Fakülteleri ile bunlara denkliği Yükseköğretim Kurulu tarafından kabul edilen yurtdışındaki en az dört yıl süreli fakültelerden mezun olmaktı. Söz konusu hüküm, Vali olarak atanmak için yeterliyken, Kaymakamlık için bu kriterin yanı sıra yapılacak sınavda başarılı olunması koşulu ve sonrasında staj/kurs evresi bulunuyor.
Öte yandan atama usulü birleşik işlem şeklinde yani birden fazla makamın iradesinin, belli bir sıra ile bir araya gelmesi şeklindeydi. Vali için; İçişleri Bakanı’nın teklifi, Bakanlar Kurulu kararı ve Cumhurbaşkanı’nın onayı gerekmekte iken, Kaymakam atamasında ise; İçişleri Bakanı’nın teklifi, Başbakan’ın kararı ve Cumhurbaşkanı’nın onayı ile işlem sübut bulmaktaydı. Atama biçimindeki bu usul, 1930 tarihli 1700 sayılı Dahiliye Memurları Kanununun 5. maddesi ve 1981 tarihli 2451 sayılı Bakanlıklar ve Bağlı Kuruluşlarda Atama Usulüne İlişkin Kanunun 2. maddesinde yer almaktadır.
“Son durum nedir?”, sorusuna gelinecek olursa; yukarıdaki kanunlarda Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle değişiklik veya iptal söz konusu olmadığından 9 Temmuz 2018 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan 703 sayılı Anayasada Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile yukarıda bahsedilen Dahiliye Memurları Kanununda bazı maddeler iptal edilmiş, bazı maddeler ise değişikliğe tabi tutulmuştur. 1 gün sonrasında da 3 nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile yeni düzenlemelere gidilmiştir.
Buna göre, Vali olmak için; 657 sayılı Devlet Memurları Kanununda yer alan devlet memuru olma genel şartlarını taşımak (vatandaşlık, yaş, öğrenim vs), en az dört yıllık lisans mezunu olmak (fakülte-bölüm belirtilmiyor), kamuda ve/veya sosyal güvenlik kurumlarına tabi herhangi bir işte 5 yıl çalışmış olmak (sigortalı, bağkurlu çalışma gibi) yeterli. Atama usulü, yalnızca Cumhurbaşkanının kararı ile gerçekleşiyor. Ayrıca daha önceki mevzuatta olduğu gibi herhangi bir sınav şartı bulunmuyor.
Kaymakamlık görevi için; 1700 sayılı Dahiliye Memurları Kanununun 2/A Ek maddesi ve 3. maddesi iptal edilmediğinden sınav, staj, kurs süreci sırasıyla başarıyla tamamlandıktan sonra Cumhurbaşkanının onayı ile atama gerçekleşir. Ancak sınava girmenin şartları değişmiştir. Valilik görevinde olduğu gibi ilk iki kriter geçerliliğini korumaktadır. Yani Devlet Memurları Kanununda yer alan devlet memuru olmak için genel şartları taşımak (vatandaşlık, yaş, öğrenim vs), en az dört yıllık lisans mezunu olmak (fakülte-bölüm fark etmiyor). Valilikten farklı olarak, “Kamuda” en az 5 yıllık hizmeti bulunmak ölçütü getirilmiştir.
Bu bağlamda Kaymakam olmak için sınav kriteri devam etmekte olup sınava girebilmek için;
- 5 yıl kamu idaresi veya kurumunda çalışmış olmak,
- Memur olma genel şartlarına sahip olmak,
- 4 yıllık üniversite mezunu olmak (liseyi bitirdikten sonra memuriyete başlayıp o arada Açık Öğretim Fakültesinden herhangi bir bölüm bitirmek de geçerli) gerekmektedir.
Özetle, yapılan düzenlemeler ışığında ve ek değişiklik veya açıklamalar getirilene kadar; Fizik, Kimya, Bahçe Bitkileri, Veterinerlik, Mühendislik, Öğretmenlik, Turizm İşletmeciliği, İktisat, Maliye, Hukuk, Tıp mezunu olup kamuda 5 yılını tamamlayan kişiler, sınav-staj-kurs aşamalarını sırasıyla geçtikleri takdirde Cumhurbaşkanının onay vermesi halinde Kaymakamlık görevine atanabilecekler.
