1864 tarihli Vilâyat Nizamnamesine göre her merkezde bir matbaa açılması, Anadolu’da basının yerleşmesini sağladı. Özellikle 1919- 1922 tarihleri arasında Anadolu’da Milli Mücadeleyi destekleyen pek çok yerel gazete neşredildi. Bu gazetelerin amacı; halkın moral değerlerini yükseltmek, kara propagandaya karşı koymak ve Kuva-yı Milliye hakkında haberler vermekti. İşgal altındaki şehirlerde çıkarılan gazeteler türlü zorluklara maruz kalmaktaydı. Bazıları da işgale uğramamış yerlerde basılarak gizlice dağıtılmaktaydı.
Anadolu Ajansı, Türkiye Büyük Millet Meclisi açılmadan 17 gün önce 6 Nisan 1920'de Mustafa Kemal Atatürk direktifiyle Halide Edip Adıvar ve Yunus Nadi Abalıoğlu tarafından kuruldu. TBMM'nin çıkardığı ilk yasaları duyurdu. Milli Mücadele'nin her aşamasında faal olarak görev aldı. Yine Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi de genel anlamda Milli Meclis’in sesi olmuştur. Bunun yanı sıra İstanbul ve Anadolu basınında Milli Mücadele karşıtı gazeteler de yayınlanmaktaydı.
Milli Mücadele aleyhinde yayın yapan İstanbul gazetelerinin başında, Ali Kemal´in Peyam-ı Sabah´ı, Refii Cevat´ın Alemdar´ı, Refik Halit´in Aydede ve Sabah gazeteleri sayılabilir.
İstiklal Savaşının 5 büyük savaşından 3’ü Eskişehir topraklarında gerçekleşmiştir. Atatürk, bu büyük mücadeleye topyekûn katılan Eskişehir’i sözleriyle övmüştür: "Eskişehir’i ve Eskişehirlileri çok iyi tanırım. Milli mücadele yıllarında büyük vatanseverlik ve büyük cesaretle mücadelemizin daima yanında olmuş, bu mücadeleye çok geniş yardımlarda bulunmuşlardır. Gördüğüme göre halk aydın ve faaldir. Toprak verimlidir. Az zamanda zayiatı telafi ve fedakârlıklarıyla iftihar edecektir.”
Bu yazımızda derleyebildiğimiz kadarıyla Milli Mücadele döneminde Eskişehir’de yayınlanan gazeteleri sunacağız.
İstikbal : 21 Temmuz 1920 (Sahibi ve sorunlu müdürü Hasan Basri Bey.)
Önceleri 400 adet basılan gazetenin tirajı İsmet Paşa’nın himayesiyle 700’e kadar çıkmıştır. . Müdafaa-i Hukuk savunucusu.
Yeni Dünya : 30 Ağustos 1920 (Sahibi Arif Oruç Bey.) Yeşil Ordu’nun politik nitelikteki yayın organı idi. Gazete yayımına Eskişehir’de son verdikten sonra Ankara’da Seyyare-i Yeni Dünya adı ile çıkarıldı. (Çerkez Ethem yanlısı)
Nimet Gazetesi : 22 Mart 1908 (Sahibi Hafız M. Nazif. Zeytûnzade Sadık Efendi’nin isteği ve maddi yardımlarıyla.) Başyazarı Mehmet Burhanettin. Hürriyet ve İtilaf Partisin yanlısı. Haftada 3 kez yayınlanmaktaydı.
Eskişehir : 12 Temmuz 1910 (Sahibi dava vekili Takiyüddin) Haftada 2 kez çıkmaktaydı. ( Her Şeyden Bahs Eden Osmanlı Gazetesidir ) İttihat ve Terakki yanlısı, Müdafaa-i Hukuk savunucusudur.
Hakikat : 7 Şubat 1911 ( Anadolu Sesleri ) (Sahibi: Mestan İsmail. Hakkı Tarık (Us) başyazar, Mestan İsmail, Takiyüddin ve Ahmet Agayef yazar olarak görev yapmıştır. İttihat ve Terakki yanlısıdır.
Metanet : 8 Mart 1912 (Sahibi Mehmed Burhaneddin ) Haftada 3 kez çıkmaktaydı. Hürriyet ve İtilaf Partisin yanlısıdır.
Kurultay : 9 Haziran 1915 (Halkın Hukukunu Müdafaa Eder) (Sahibi İdris Vehbi) Haftada 1 kez çıkmaktaydı.
Karacahisar: (Eskişehir Civarının Haftada Bir Çıkan Resmi Gazetesi):
Ahrar : 2 Eylül 1919; (Sahibi; Mehmet Fahreddin (Gökey) )
Eskişehir’de Sakarya : 15 Kasım 1925 (Sahibi; Osman (Işın) Bey ve Ali Ulvi Bey) Cumhuriyet Halk Fırkası’nın yayın organıdır. Başyazarı Hasan Basri Bey’dir.
Millet: Meclis İdare Başkatibi Kamil Bey’dir.
Resmi Eskişehir: Eskişehir Sancağı resmi yayın organıdır. (Müdafaa-i Hukuk yanlısıdır.)
Arkadaş: Mustafa Nuri (Sosyalizm yanlısıdır.)
Hatif : Çerkez Kulübü yayını
Nevzat: Bursalı Sedat Hakkı (Sahibi Bursalı Sedat Hakkı, Büyük Zaferden sonra Yunanistan İskeçe kaçmış, Bakanlar Kurulu kararıyla Nisan 1924’te vatandaşlıktan çıkarılmıştır.
Musavver Kaval: 1920 Mizah dergisidir.
Yeni Türkiye : 1923’te yayınlandı.
Azm ü Emel : 4 Ocak 1916 Sahibi Kenan Turgut, sorumlu müdürü ise H. Sami’dir. Haftalık gazetedir.
İşçi, İmdat ve Köylü adlı gazeteler de yayınlanmıştır.
