Eskişehir’in ülke ve dünya çapında tanınan pek çok özellikli öğesi bulunmaktadır. Bu öğelerden birisi de havacılık alanına bağlı olarak gelişen uçaklarıdır. Eskişehir, ‘’bozkırın ortasında havacı kenti’’ olarak bilinir. Uçak sesi, kentte yaşayanlar için olağan bir durum iken, kente yeni gelenlerin ürperme tepkisine sebep olmaktadır. Çelik kanatlı jetlerin gökyüzünü yırtan sesi, alışılmış olduğundan dolayı kulağa hoş gelir, rahatsız etmez. Şehrin doğu yönünden havalanarak gökyüzünde yükselen bir çift jetin batıya doğru ilerleyişinin seyrine doyum olmaz.
Sivrihisar halkı, İstiklal Savaşında milli orduya çok büyük fedakârlıklar göstermiştir. Bunlardan birisi de Sivrihisar Tayyaresidir. 1921 yılında Türk ordusunun envanterinde kullanılabilir durumda sadece 5 uçak bulunuyordu. Çeşitli cephelerde savaşmış uçakların bakımsız ve eski oluşları yeni bir uçağın alınmasını gerekli kılıyordu. Bunun üzerine seferber olan Sivrihisar Halkı tüm mal varlığını bir araya getirerek Türk Ordusu`na yeni bir uçak alınması için 4 bin lira bağışladı. Bağış ile alınan çift kanatlı Fransız yapımı Bregeue 14-B2 uçağına ise, "Sivrihisar Tayyaresi" adı verildi.
Eskişehir’de Kurulu bulunan havacılıkla ilgili kurum ve kuruluşlara bir bakalım: 1.Hava Kuvveti Karargâhı, Ana Jet Üssü ve 1. Hava İkmal Merkezi Eskişehir’de konuşlanmaktadır. Atatürk’ün emri üzerine 10 Temmuz 1936’da kurulan Türk Hava Kurumuna bağlı İnönü Eğitim Merkezi havacılıkla ilgili pek çok alanda eğitim ve kurslar vererek hizmete devam etmektedir.
Eskişehir Teknik Üniversitesine bağlı Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi 1986 yılında kurulmuş olup Emniyet Genel Müdürlüğü, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, Türk Hava Yolları A.O. ve Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü'nün ihtiyacı olan hava trafik kontrolörü, pilot ve hava aracı bakım teknisyenlerini yetiştirmektedir.
TEI, havacılık sanayisine yüksek kaliteli ürünler ve hizmetler sunarak, uluslararası düzeyde bir üretici ve dünya çapında bir tasarım merkezi konumundadır.1987 yılında ilk motor ve motor parçalarının üretim ve sevkiyatını gerçekleştiren TEI, aradan geçen yıllar içerisinde uçak motor parça ve modül üretimi, montaj ve test teknolojisinin ülkemize transferini gerçekleştirmiş; ayrıca uluslararası standartta, güvenilir, yüksek kaliteli üretimiyle kendini dünya pazarlarında kanıtlamıştır. TEİ, yakın zamanda ‘’yerli ve milli’’ uçak motorunu da üretmeyi başarmıştır.
Eskişehir’de bulunan Alp Havacılık, uluslararası projelere imza atmış büyük havacılık kuruluşudur.
Eskişehir, havacılık sektöründe dünya çapında önemli bir yere sahiptir.
Bunlarla birlikte Eskişehir pilotlarının rol-modeli olan Şehit Pilot Yüzbaşı Cengiz Topel, 1964'te Türk Hava Kuvvetlerinin Kıbrıs'ta gerçekleştirdiği uyarı uçuşunda, uçağı Rum uçaksavarlar tarafından vurulmuş ve esir düşmüştür. İşkenceyle şehit edilmiştir. Eskişehir’de anıtı bulunmaktadır.
Eskişehir Hava Şehitliği, İstiklal Savaşı’nda 25 Mart 1921 günü düşen Foker Tayyaresinde şehit olan Üsteğmen Ahmet Fehmi’nin defnedilmesiyle kurulmuş olup hava şehitleri buraya defnedilmektedir.
Öte yandan Eskişehir’in havacılık sektöründeki yerini tarihi süreç içinde takip etmek amacıyla Anadolu Üniversitesince Havacılık Parkı açılmıştır. Tepebaşı ilçesi merkez sınırları içerisinde yer alan Havacılık Parkı, 1998 yılında açık teşhir alanı olarak ziyarete açılmıştır. Burada çeşitli tip ve modellerde sivil ve savaş uçakları görülebilir. Kapalı bir mekânda ise pilot giysileri, rozetler, maket uçaklar ve uçak motorları yer almaktadır.
Eskişehir ve Türk havacılığında önemli bir isim de Selahattin Reşit Alan’dır.
Türk Tayyare Cemiyeti adına Fransa’da mühendislik eğitimi almış olan Selahattin Reşit Alan, idealisttir. Türkiye’de uçak yapılabileceğini kanıtlama niyetindedir. Bu amaçla Milli Müdafaa Vekâleti adına 1930’da çalışmaya başladığı Eskişehir Tayyare Tamir Fabrikası’nda MMV-I (Milli Müdafaa Vekâleti- I) kodu ile eğitim ve keşif uçağı projesi hazırlamıştır. Fabrikanın marangoz atölyesi ustabaşılarından Mehmet Bey ile birlikte küçük bir ekip oluşturmuş ve yapmaya niyetlendiği uçağın prototipini üretmek için çalışmaya başlamıştır. Selahattin Reşat Alan’ın 1931-1932 yıllarında Eskişehir Tayyare Tamir Fabrikası’nda ürettiği MMV-I Tayyaresinin motoru 300 beygir gücündeydi. ABD’den Prat-Whitney ve Hamilton fabrikasından satın alınmıştı. Diğer parçaları Eskişehir ve Kayseri’deki uçak fabrikalarında üretilmişti. Deneme uçuşları Ekim 1932’de başarıyla gerçekleştirilmişti. Tayyarenin üzerinde “Kağnıdan doğan güneş” yazısı yazılmıştı. Bu da, “Türk mühendislerinin vatanın göbeğinde en yüksek tekniği kuracaklarının bir remzi” olarak değerlendirilmişti. Fakat Selahattin Alan, Milli Müdafaa Vekâlet’inden gerekli ilgi ve desteği göremediği için bu projesi tamamlanamamıştır. O da Eskişehir Tayyare Tamir Fabrikası’ndan istifa eder ve Türk havacılık tarihinin cesur figürlerinden biri olan Nuri Demirağ’ın fabrikasında çalışmaya başlar.
Eskişehir, İstiklal Savaşında Erzincan ve Konya ile birlikte Tayyare İstasyonu kurulan bir merkezdir. Birinci ve İkinci İnönü Savaşlarında uçaklar büyük kahramanlıklar göstermişlerdir.
Eskişehir, Türk Havacılık tarihindeki merkez olma özelliğini özelliğini emin adımlarla geleceğe taşımaktadır.
Kaynak: 1-Prof.Dr. Kemal Yakut, Modern Eskişehir’in Doğuşu (1923-1938) Kebikeç Yayınları 2015
2- Mustafa Gökhan Erdemli, Dünden Bugüne Türk Havacılık Tarihi ve Eskişehir ESOGÜ Yüksek Lisans Tezi
